• Ana səhifə
  • Haqqımızda
  • Reklam
  • Əlaqə
  • Gündəm
  • Siyasət
  • İqtisadiyyat
  • Cəmiyyət
  • Yazarlar
  • Hadisə
  • Şou-biznes
  • Mədəniyyət
  • Dünya
  • İdman
  • Maraqlı
  • Video
  • Gündəm
  • Siyasət
  • İqtisadiyyat
  • Cəmiyyət
  • Araşdırma
  • Hadisə
  • Müsahibə
  • Mədəniyyət
  • Dünya
  • İdman
  • Maraqlı
  • Video

Nobel mükafatı haqqında maraqlı faktlar

Maraqlı

16-10-2024, 10:56

İsveçli kimyaçı və ixtiraçı Alfred Nobelin vəsiyyətinə uyğun olaraq təsis edilən 2024-cü il Nobel mükafatının bütün qalibləri müəyyənləşib. 1901-ci ildən bəri hər il təqdim edilən, laureatlar, parlament nümayəndələri və kral ailəsi ilə bərabər dünyanın hər yerindən yüksəksəviyyəli qonaqların iştirak edəcəyi bu mötəbər mükafatın təqdimat mərasimi dekabrın 10-da - mükafatın təsisçisinin vəfat etdiyi gün Stokholm və Osloda keçiriləcək. Bu hadisə haqqında hər kəs bilir, lakin bütün dünyanın ən nüfuzlu mükafatı ilə bağlı bir çox digər maraqlı faktlar var.

Mükafatın təsis edilməsi

1888-ci ildə jurnalistlər dinamitin ixtiraçısı Alfred Nobelin ölümü barədə dünyaya xəbər verdilər. Lakin müxbirlər yanılırdı - əslində, onun qardaşı Lüdviq vəfat etmişdi.
“Ölüm taciri öldü” başlıqlı nekroloqda deyilirdi ki, Alfred insanları öldürməyin ən kütləvi yolunu taparaq varlanıb.
Məhz bu, Alfredi vəsiyyətnamə tərtib etməyə sövq etdi. Vəsiyyətnaməyə görə, onun 31 milyon İsveç kronluq bütün sərvəti (həmin dövrdə bu, nəhəng pul idi) etibarlı bir banka yerləşdirilməli idi. Bir şərtlə ki, sərmayələrdən əldə olunan gəlirlər fonda məxsus olmalıdır və hər il bəşəriyyətə ən çox fayda gətirəcək şəxslərə bonuslar şəklində paylayanmalıdır.

Vəsiyyət

“Mənim qəti istəyim ondan ibarətdir ki, mükafatların verildiyi vaxt milli mənsubiyyətə heç bir əhəmiyyət verilməsin və onlar skandinaviyalı olub-olmamasından asılı olmayaraq, ən layiqli şəxslərə verilsin”, - deyə Nobel vəsiyyət edib.
XIX əsrin sonu İsveçdə millətçiliyin çiçəklənmə dövrü idi. Buna görə də bəzi dairələrdə Nobelin bu ifadəsi xəyanət kimi qiymətləndirilmişdi.
1895-ci il noyabrın 27-də Parisdə yazılmış və dekabrın 30-da günortadan sonra açıqlanan Nobel vəsiyyətnaməsi Stokholmdakı Nobel Mükafatı Muzeyində saxlanılır.

Mükafatın verilməsi sahələri

Alfredin vəsiyyətinə əsasən, əvvəlcə mükafatlar laureatlara beş sahədə - fizika, kimya, fiziologiya və tibb, ədəbiyyat və sülh üzrə verilirdi.
“Fizika və kimya üzrə mükafatlar İsveç Kral Elmlər Akademiyası tərəfindən; fiziologiya və ya tibb sahəsində - Stokholmdakı Karolina İnstitutu, ədəbiyyatda - İsveç Akademiyası və sülhün bərqərar edilməsi üzrə səylərinə görə mükafat Norveç Stortinqi (parlamenti) tərəfindən seçilən beş nəfərdən ibarət komitə tərəfindən verilir ", - deyə vəsiyyətnamədə yazılır.
Artıq uzun illər sonra, 1968-ci ildə Riksbankın (İsveç Mərkəzi Bankı) 300 illik yubileyi münasibətilə Alfred Nobelin xatirəsinə iqtisadiyyat üzrə mükafat təsis edildi.
Lakin Alfredin övladları hesab edirlər ki, mükafat tənqidəlayiqdir. Onların sözlərinə görə, Nobelin vəsiyyəti tələsik olmayıb, diqqətlə düşünülüb, məktublarındakı ifadələr isə onun iqtisadçıları sevmədiyini göstərir.

İlk vəziyyətlərin verilməsi

Nobelin ölümündən sonra onun vəsiyyətinin həyata keçirilməsi ilə bağlı uzun proses başladı və 1901-ci ildə ilk Nobel mükafatları verildi.
Nüfuzlu mükafatın ilk qalibləri alman həkim-bakterioloq, difteriya əleyhinə zərdabın yaradıcısı Emil Adolf fon Berinq, daha sonra onun şərəfinə adlandırılan şüanı kəşf edən alman fiziki Vilhelm Konrad Rentgen, Niderland kimyaçısı, stereokimya və kimyəvi kinetikanın banilərindən biri Yakob Hendrik Vant Hoff, fransız şairi və nasiri Sülli-Prüdom, habelə fransız sülhməramlı Frederik Passi və isveçrəli sahibkar Jan Anri Dünan olublar. Laureatlara mükafatı vəliəhd şahzadə V Qustav təqdim edib.

Nobel mükafatının verilmədiyi illər

1901-ci ildən 2024-cü ilə qədər Nobel mükafatları və Alfred Nobelin xatirəsinə iqtisadi elmlər üzrə mükafat 1012 şəxs və təşkilata 627 dəfə verilib.
Bununla belə, mükafatların verilmədiyi illər də olub. Ümumilikdə, 49 belə hal olub.
Onların əksəriyyəti Birinci Dünya müharibəsi (1914-1918) və İkinci Dünya müharibəsi (1939-1945) illərinə təsadüf edib.
“Baxılan işlərdən heç biri birinci bəndə uyğun olaraq kifayət qədər əhəmiyyətli hesab edilmədikdə, mükafatın pul məbləği növbəti ilə qədər saxlanılır. Əgər o zaman da mükafat verilə bilməzsə, məbləğ fondun ehtiyat vəsaitlərinə əlavə edilir”, - deyə Nobel Fondunun nizamnaməsində deyilir.

Mükafatdan imtina edilməsi

Fransız yazıçısı və filosofu Jan-Pol Sartr 1964-cü ildə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülsə də, ondan imtina edib. O, azadlığını yüksək qiymətləndirdiyini və prinsipcə rəsmi mükafatları qəbul etmədiyini bildirib. Bununla belə, İsveç Akademiyasının üzvü Lars Gillensten “Xatirələr, yalnız xatirələr” adlı memuarlarında iddia edir ki, Sartr bir neçə il sonra mükafatın pul hissəsini almaq üçün müraciət edib, lakin o vaxt artıq çox gec olub.
Mükafatdan imtina edən digər laureat 1968-1973-cü illərdə Paris sülh danışıqlarında Şimali Vyetnam nümayəndə heyətinə başçılıq etmiş vyetnamlı siyasətçi Le Dık Tho idi. Vyetnamda Sülh haqqında Paris Sazişinin bağlanmasından sonra o, ABŞ-ın baş müzakirəçisi Henri Kissincerlə birlikdə 1973-cü ildə Nobel Sülh mükafatına layiq görülüb. Le Dık Tho bildirib ki, əslində, Cənubi Vyetnamda sülhə nail olunmayıb və buna görə də o, mükafatı qəbul edə bilməz.

Mükafatın ən gənc və ən yaşlı laureatları

Nüfuzlu mükafatın ən gənc laureatı pakistanlı hüquq müdafiəçisi Malala Yusufzay olub. O, 16-cı ad günündə Birləşmiş Millətlər Təşkilatında çıxış edərək bütün dünyada qızlar üçün bərabər təhsil hüququnun verilməsinə dair çağırış edib və bu səylərin rəmzinə çevrilib. Malala 17 yaşında - 2014-cü ildə Nobel Sülh mükafatına layiq görülüb.
Ən yaşlı Nobel mükafatı laureatı isə amerikalı alim Con Qudinaf olub. O, 2019-cu ildə 97 yaşında olarkən mobil telefonlarda və elektrik avtomobillərində istifadə olunan litium-ion batareyalarının hazırlanmasına görə kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülüb.

İşıq festivalı

Ənənəyə görə, hər il dekabrın 2-dən İşıq Festivalı ilə başlayan Nobel Həftəsi qeyd olunur. Stokholmun mərkəzində yerli və beynəlxalq rəssamların, dizaynerlərin yaratdığı işıq sənətini görmək olar.
İşıq instalyasiyaları şəhərin əsas memarlıq abidələrini işıqlandırır və Nobel laureatlarına və onların bəşəriyyətin rifahı naminə göstərdikləri səylərə hörmət əlamətidir. Nobel həftəsi tam olaraq dekabrın 10-na, mükafatlandırma mərasiminə qədər davam edir.

Mükafatlandırma mərasimi və ziyafət

Təxminən 2 min qonağın iştirak etdiyi mükafatlandırma mərasimi hər il Stokholm konsert zalında eyni gündə - dekabrın 10-da Alfred Nobelin vəfat etdiyi gün keçirilir. İsveç Kralı beş kateqoriya üzrə laureatlara diplom, qızıl medal və 1 milyon dollar pul mükafatı təqdim edir.
Mərasimdən sonra qonaqları Stokholm meriyasının Mavi zalında möhtəşəm ziyafət gözləyir. Hər il daha sonra dequstasiya olunacaq üç nümunəvi menyu hazırlanır, lakin yeməklərin seçimi ziyafətin özünə qədər gizli saxlanılır. Masalar San-Remodan 10 min çiçək və 5 min yaşıl yarpaqla bəzədilir, çünki bura Alfred Nobelin 1896-cı ildə vəfat etdiyi yerdir.
Ziyafət mərasiminin keçirilməsi qaydası: o, Nobel Fondu sədrinin qədəhi qaldırması, qonaqları salamlaması və Kralın şərəfinə sağlıq təklif etməsi ilə başlayır. İki dəqiqə sonra Əlahəzrət Kral Karl XVI Qustav Alfred Nobelin xatirəsinə tost deyir.

Nobel Sülh Mükafatı

Nobel Sülh Mükafatı həmin gün Oslo Opera teatrında verilir. Bəs nəyə görə Norveçdə? Versiyalardan birinə görə, Alfred Nobel vəsiyyətnaməni yazanda İsveç Norveçlə ittifaqda idi. Digər bir versiyaya görə, Nobel hesab edirdi ki, Norveç siyasətçiləri sülh məsələlərinə İsveç siyasətçiləri ilə müqayisədə daha çox maraqlıdırlar.

Paylaş:
Digər xəbərlər

Dünya

10-10-2024, 12:05

“İsveç demokratları” liderinin toy məclisində cinayətkar təşkilatın nümayəndəsi iştirak edib

---

5-09-2024, 00:55

Xarici ölkələrin Azərbaycandakı hərbi attaşeləri Səngəçal terminalı ilə tanış olublar

---

5-09-2024, 00:51

Polad Bülbüloğlu ikinci Ermitaj Mükafatının laureatı olub

Yazarlar

24-05-2024, 12:08

Azərbaycanın tanınmış jurnalisti vəfat etdi

Gündəm / İdman

23-02-2024, 12:41

“Qarabağ”ın 1/8 finala yüksəlməsinin mükafatı bəlli oldu

Yazarlar
Bu gün Xalq şairi Hüseyn Arifin anım günüdür
Ukrayna mətbuatı Prezident İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına müsahibəsini geniş işıqlandırıb
Bu gün Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin doğum günüdür
Ramiz Duyğun VƏFAT ETDİ
Milli Kitabxanada folklorşünas-alimə həsr edilən kitab sərgisi açılıb
Şəkidə Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin 100 illiyi qeyd olunub
Hadisə
14-09-2025, 12:22
Külli miqdarda narkotik vasitə aşkar edilib
24-08-2025, 18:18
Külli miqdarda narkotik vasitənin ölkə ərazisinə kəçirilməsinin qarşısı alınmışdır
24-08-2025, 18:16
Dövlət sərhədini pozmağa cəhd göstərən şəxslər saxlanılmışlar
19-08-2025, 11:25
Nazirlik: Ötən gün axtarışda olan 108 nəfər saxlanılıb
18-08-2025, 23:02
Şəhidlər xiyabanında qeyri-etik videolar çəkən əcnəbilər haqda qərar verildi
2-08-2025, 12:33
Sabunçu rayonunda avtomobili qəsdən yandıran şəxslər saxlanılıblar
Son xəbərlər
  • Dün, 11:18
    Sentyabrın 15-i Azərbaycanda Bilik Günüdür
  • Dün, 11:15
    Azərbaycan Prezidenti: Nikaraqua ilə əlaqələrin inkişafına böyük əhəmiyyət veririk
  • 14-09-2025, 12:26
    Türk dövlətlərinin sığortaçıları birgə sənəd imzalayıb
  • 14-09-2025, 12:24
    İqtisadi Şuranın növbəti iclası keçirilib, bir sıra vacib məsələlər müzakirə olunub
  • 14-09-2025, 12:22
    Külli miqdarda narkotik vasitə aşkar edilib
  • 14-09-2025, 12:19
    Bu gün Xalq şairi Hüseyn Arifin anım günüdür
  • 14-09-2025, 12:17
    MN: Gənc əsgərlərlə görüşə qoyulmuş müvəqqəti məhdudiyyət götürüldükdə ictimaiyyətə məlumat veriləcək
  • 14-09-2025, 12:15
    Bakı Dövlət Universitetinin nümayəndəsi Ege Universitetində görüşlər keçirib
  • 14-09-2025, 12:13
    Azərbaycanlı idmançı Alim Nəbiyev MMA-da debütünü inamlı qələbə ilə başlayıb
  • 14-09-2025, 12:11
    Meksikada yol qəzasında 15 nəfər həlak olub
  • 9-09-2025, 11:45
    Nazirlik rəsmisi: İctimai-iaşə obyektlərində növbəti monitorinqlərə start verilir
  • 9-09-2025, 11:42
    Ekspertlər İsveç şahzadəsinə məxsus uşaq kremini tənqid ediblər
  • 9-09-2025, 11:40
    Tədqiqat: Kosmosa uçuş insanın kök hüceyrələrinin qocalmasına səbəb olur
  • 9-09-2025, 11:31
    Azərbaycan Prezidenti: Neokolonializmin təzahürlərinin ifşa olunmasında səylərimizi qətiyyətlə davam etdirəcəyik
  • 9-09-2025, 11:28
    Prezident: Viza rejiminin ləğvi Azərbaycanla Çin arasında sıx tərəfdaşlıq və dostluq münasibətlərinin bariz nümunələridir
  • 8-09-2025, 16:13
    Prezident İlham Əliyev: Azərbaycan-Şimali Makedoniya münasibətləri xalqlarımızın mənafelərinə xidmət edir
  • 8-09-2025, 16:10
    Azərbaycan Prezidenti: Tacikistanla münasibətlərimizin səviyyəsi xalqlarımızın bir-birinə hörmət və etimadından irəli gəlir
  • 5-09-2025, 12:41
    Bəhreyn Nümayəndələr Şurasının Baş katibi Ulu Öndərin məzarını və Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib
  • 5-09-2025, 12:38
    Ombudsman Aparatında yüksək bal toplayan abituriyent və ictimai fəal gənclər üçün infotur təşkil olunub
  • 5-09-2025, 12:36
    Bu gün Xalq artisti Siyavuş Aslanın anadan olmasının 90-cı ildönümü tamam olur
  • 5-09-2025, 12:35
    Donald Tramp bu gün bəyanatla çıxış edəcək
  • 1-09-2025, 14:03
    Prezident İlham Əliyevin Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan ilə görüşü olub
  • 1-09-2025, 13:48
    Azərbaycan Prezidenti: Biz qardaş Özbəkistanla əməkdaşlığımızı genişləndirmək əzmindəyik
  • 1-09-2025, 13:45
    Prezident: Azərbaycan-Slovakiya əməkdaşlığının bir sıra sahələrdə genişlənməsi üçün yaxşı imkanlar var
  • 1-09-2025, 13:42
    Türkiyə Prezidenti ilə Ermənistanın Baş naziri arasında görüş olub
  • 31-08-2025, 11:20
    Tiencin şəhərində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Çinin Sədri Si Cinpin ilə görüşü olub
  • 31-08-2025, 11:16
    Bakıdan Ağdama 32 ildən sonra ilk sərnişin qatarı yola düşüb
  • 31-08-2025, 11:10
    Bu gün Xalq artisti Oqtay Zülfüqarovun anım günüdür
  • 30-08-2025, 11:59
    Prezident İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyyə” televiziyasına müsahibəsində səsləndirdiyi fikirlər bir sıra ölkələrin mediasında geniş işıqlandırılıb
  • 28-08-2025, 12:26
    Ukrayna mətbuatı Prezident İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına müsahibəsini geniş işıqlandırıb
  • 28-08-2025, 12:22
    Kəngərlidə çörək emalı müəssisəsinin fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb
  • 28-08-2025, 12:19
    Özbəkistan Xəzər dənizində yükdaşımaları üçün Türkmənistandan gəmilər almaq niyyətindədir
  • 26-08-2025, 15:03
    Bu gün Mehriban Əliyevanın doğum günüdür
  • 24-08-2025, 18:18
    Külli miqdarda narkotik vasitənin ölkə ərazisinə kəçirilməsinin qarşısı alınmışdır
  • 24-08-2025, 18:16
    Dövlət sərhədini pozmağa cəhd göstərən şəxslər saxlanılmışlar
Daha çox
  • Ana səhifə
  • Haqqımızda
  • Reklam
  • Əlaqə
Sosial şəbəkələrimiz:
  • Direktor və təsisçi: Orxan Əhmədov
  • Telefon: (+99450) 666 74 92
  • Gündəm
  • Siyasət
  • İqtisadiyyat
  • Cəmiyyət
  • Hadisə
  • Şou-biznes
  • Yazarlar
  • Mədəniyyət
  • Dünya
  • İdman
  • Maraqlı
  • Video
Müəllif hüquqları qorunur. Xeberglobaltv.az-ın məlumatlarından istifadə etdikdə istinad mütləqdir. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.
  • Ana səhifə
  • Haqqımızda
  • Reklam
  • Əlaqə